تأثیر پیمانکاران بین المللی بر بخش نفت و گاز ایران

بسم الله الرحمن الرحیم

حضور محترم مقام معظم رهبری حضرت آیت اله العظمی آقای خامنه ای مدظله العالی

سلام علیکم

 در آغاز عرایضم، لازم می دارم از تدبیر و درایت آن مقام عظمی در مدیریت جریان حاکمیت با شعار پرمنعای نرمش قهرمانانه در راستای حل مشکلات و رفع موانع موجود و تسریع حرکت نظام مقدس اسلامی ایران به سوی پیشرفت و توسعه تقدیر و تشکر نمایم. بدون شک تمامی تلاش های دولت و دستگاه دیپلماسی ایران بدون حمایت ها و رهنمودهای آن مقام عظمی به نتیجه نخواهد رسید. یقیناً حضرت عالی بهتر از این حقیر به این نکته اذعان دارید، که تغییر دیپلماسی ایران در خصوص موضوع هسته ای در سایه منویات آن رهبر عظمی، در طی یک مدت زمان اندک، منجر به خشم دشمنان و درماندگی آنها در مواجه با این تدبیر هوشمندانه گردیده است. با عنایت به این مهم، وظیفه خود دانستم، در پیرو مکاتبه اخیر اینجانب به حضرت عالی درخصوص تأثیرات مخرب تحریم ها بر صنعت نفت و گاز کشور، با تأکید دوباره بر عرایض گذشته ام، به بیان روشن تر برخی از چالش های موجود در حوزه حفظ، صیانت و توسعه از منابع نفت و گاز بپردازم.

مطمئناً با کاهش تحریم های بخش نفت و گاز متأثر از توافقات حاصله با جامعه بین الملل، امکان فعالیت دوباره با شرکت های بین المللی درکنار پیمانکاران داخلی میسر گردیده که این مهم امکان توسعه دوباره تولید و صادرات انرژی ایران را با توجه به نیاز کشورهای مختلف بالاخص کشورهای توسعه یافته به این انرژی حیاتی میسر خواهد نمود.  بنابراین قطعاً پیگیری این روند امکان افزایش قدرت ایران در مذاکرات را میسر ساخته که نتیجه آن افزایش درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز و دستیابی به فنآوری های جدید خواهد بود.

همانگونه که در مکاتبه گذشته بدان اشاره نمودم، فعالیت 15 ساله به عنوان کارشناس و مدیر در بخش های اجرایی این صنعت این فرصت را به بنده داده تا علاوه بر آگاهی از موضوعات کلان این صنعت، تعامل مستمری با فعالان این حوزه از جمله پیمانکاران داخلی و خارجی داشته باشم. یکی از مسائلی که موجب پریشانی این حقیر و بسیاری از همکاران بنده در چند ساله گذشته گردیده، متأثر از فرصت از دست رفته جهت همکاری با شرکت های با صلاحیت بین المللی می باشد. این معضل عرصه نفت و گاز ایران را به آزمایشگاهی جهت تجربه اندوزی و درآمدزایی بی هزینه و بدور از تعهد پیمانکاران دسته چندم چینی و هندی نموده است. به یاد دارم که فعالیت پیمانکاران داخلی در کنار شرکت های خارجی از جمله توتال، شل و انی چگونه توانست در مطلوب ترین زمان و هزینه ممکن، منجر به تکمیل فازهای اول تا هشتم پارس جنوبی (عسلویه) از یک طرف و از طرف دیگر بسترسازی جهت توسعه پیمانکاران داخلی گردد. در آن دوران با سفری به منطقه عسلویه شاهد فعالیت بسیاری از شرکت های خارجی و همچنین شروع فعالیت بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاه ها و نیروهای بومی بودیم. اما در شرایط امروزی شاهد آن هستیم که دیگر پروژه های پارس جنوبی نظیر پروژه فازهای 12، 15، 16، 17، و 18 علیرغم صرف زمان و هزینه ای در حدود دو برابر پروژه های مشابه در گذشته، به دلیل عدم جذب اعتبار مالی بموقع و فعالیت محدود پیمانکاران به اتمام نرسیده است.  متأسفانه دلیل این مهم، عدم امکان جذب سرمایه گذاری خارجی و همکاری با شرکت های با صلاحیت بین المللی به دلیل تحریم های بخش نفت و گاز می باشد.  در واقع علی رغم تلاش های ارزشمند پیمانکاران داخلی این حوز، درطی این مدت بدلیل کمبودهای فنآوری موجود امکان پیشرفت پروژه ها همچون پروژه های 1 تا 8 پارس جنوبی میسر نشد.

همانگونه که در مکاتبه گذشته بدان اشاره نمودم، متأسفانه تحریم های تحمیل شده به بخش نفت و گاز موجب خروج میلیارهای دلار از منابع حاصل از فروش نفت به سمت دلالان و پیمانکاران دسته چندم داخلی و خارجی، و از دست رفتن ظرفیت تولید یک میلیون و 650 هزار بشکه نفت، و گاز ارزشمند پارس جنوبی و بعلاوه موجب عدم دسترسی به منابع مالی حاصل از فروش آن گردید. در وافع همانطور که که وزیر محترم نفت آقای زنگنه درمصاحبات خود اظهار نمودند ایران امکان افزایش تولید و صادرات نفت را به میزان 4 میلیون بشکه در روز در شرایط غیر تحریم خواهد داشت. امروز شاهد آن هستیم که کشور چین که روزی تنها به عنوان یک واردکننده نفت ایران محسوب می گردید، عرصه نفت و گاز ایران را به جولانگاهی برای شرکت های پیمانکاری خود جهت کسب تجربه و درآمد مبدل نموده است. سابقه حضور فعالیت این کشور در ایران به زعم کارشناسان این حوزه به مانند کشوری است که بدون پرداخت بهایی جهت توسعه این همکاری، دستاوردی جز تحمیل هزینه های عدم النفع بدلیل تأخیرات گسترده در پروژه های با اهمیت نفت و گاز نداشته است. به عنوان نمونه می توان به خلع ید شرکت CNPC جین پس از 4 سال از امضای قرارداد پنج میلیارد دلاری طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی اشاره نمود. این در حالی است که شرکت نامبرده طرح توسعه میدان "حلفایه عراق" به عنوان مهمترین رقیب نفتی ایران در اوپک، 15 ماه زودتر از برنامه با ظرفیت 100 هزار بشکه در روز به مرحله تولید رساند. البته تبعات همکاری با این شرکت و سایر پیمانکاران کشور چین نظیر سانیوپک تنها محدود به این پروژه گازی نگردیده و هم اکنون شاهد تأخیرات بسیار در تکمیل سایر پروژه های مهم نفتی کشور بالاخص در برخی از میادین مشترک با عراق همچون آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی و یادآوران، علی رغم گذشت بیش از 5 تا 6 سال از آغاز توسعه این میادین، می باشیم. متأسفانه در صورت تدوام تحریم ها، ما همچنان نیازمند به ادامه همکاری با پیمانکاران چینی و هندی خواهیم بود که نتیجه ای جز افزایش زمان و هزینه اجرای پروژه ها نخواهد داشت. از طرف دیگر شرکت های روسی نیز سابقه خوبی از فعالیت خود در بخش نفت و گاز کشور بجای نگذاشته اند. شرکت گازپروم روسیه در سال 2011 به دلیل تأخیر در اجرای طرح میادین آذر و سونگول مجبور به ترک قرارداد گردید و شرکت لوک اویل نیز در سال 2010 به بهانه تحریم های آمریکا از قرارداد توسعه میدان نفتی اناران کنار کشید. همه اینها در دوره ای است که بدلیل بحران اقتصادی جهانی، و کاهش فعالیت های اقتصادی، وزارت نفت بهترین فرصت را جهت همکاری با پیمانکاران با صلاحیت خارجی با مناسب ترین قیمت ها از دست داد.

بخش نفت و گاز ایران تشته سرمایه گذاری و جذب فناوری های جدید می باشد. صنعت نفت و گاز ایران امروز نیازمند تزریق سرمایه و فنآوری بوده که در شرایط تحریم امکان این مهم میسر نخواهد بود. امروزه ضریب بازیافت نفت در ایران به طور متوسط 30 درصد می باشد. افزایش یک درصدی در این ضریب موجب افزایش تولید به میزان 5 میلیارد بشکه و به تبع آن افزایش درآمدهای نفتی در حدود 500 میلیارد دلار خواهد گردید. درحال حاضر کشور نروژ، علی رغم تمامی شرایط پیچیده و سخت کاری در حوزه فعالیت خود توانسته این ضریب را به بالای 50 درصد برساند. در این میان ورود دوباره شرکت های باصلاحیت بین المللی از دیدگاه های مختلف حائز اهمیت می باشد. در وحله اول شروع دوباره این همکاری منجر به جذب سرمایه و تکنولوژی های جدید در توسعه و تولید بهنگام و بهینه از میادین نفت و گاز و انتقال دانش فنی و تجربه به پیمانکاران داخلی خواهد گردید. در چندین سال گذشته شاهد آن بودیم که پیمانکاران داخلی علی رغم زحمات بسیار به دلیل همجواری با پیمانکاران کشورهای چین، هند و مالزی نتوانستند تجربه و دانش کافی را در بسیاری از بخش ها کسب نموده که از نتایج آن می توان به تأخیرات و مشکلات فراوان در اجرا و تکمیل پروژه ها اشاره نمود. همچنین، فقدان حضور فعالیت شرکت های معتبر بین المللی موجب کاهش فضای رقابت و بی انگیزگی پیمانکاران داخلی و خارجی به جهت جلب رضایت شرکت ملی نفت به عنوان کارفرمای اصلی خود گردیده است. در واقع محدودیت این وزارتخانه در انتخاب پیمانکاران اجرایی موجب افزایش حجم فعالیت بیش از ظرفیت پیمانکاران و بکارگیری برخی از پیمانکاران بی کفایت شده است. با این وجود، شرکت ملی نفت چاره ای جز ادامه فعالیت با این پیمانکاران نداشته و مجبور است علی رغم تأخیرات موجود و عدم عملکرد مناسب این پیمانکاران، به تعدیل قیمت پروژه ها در عوض دریافت جریمه تأخیر بپردازد. همچنین عدم تجربه و دانش کافی تعدادی از پیمانکاران در فعالیت در قالب کنسرسیوم های کاری موجب مشکلات بسیار در اجرای هماهنگ بخش های مختلف پروژه های نفت و گاز شده و در بسیاری از پروژه ها شاهد آن هستیم که علی رغم تکمیل درصد بالایی از کار به دلیل ناکارآمدی یک پیمانکار امکان نهایی سازی و بهره برداری از یک طرح میسر نمی باشد. مطمئناً رفع تحریم ها قدرت چانه زنی شرکت ملی نفت را در مقابل پیمانکاران خارجی میسر ساخته که این مسئله منجر به فعالیت شرکت های با صلاحیت بین المللی با کمترین هزینه در تکمیل بموقع پروژه ها خواهد گردید. مسئله بعدی و بسیار مهم، پیشی گیری رقبا در تولید و توسعه از میادین مشترک به سبب همکاری با پیمانکاران بین المللی نفت و گاز می باشد امروزه کشور قطر به یمن درآمدی عظیم که عمدتا محصول یکه تازی در میدان مشترک پارس جنوبی است، به قدرت تأثیر گذار سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده است. در حال حاضر علاوه بر میدان گازی پارس جنوبی مشترک با قطر و یک میدان گازی با کویت، ایران میادین مشترک نفتی با کشورهای عربستان و بالاخص عراق (28 میدان نفتی) داشته که لازم است با انجام مذاکرات منطقی و عقد پروتکل های با ضمانت اجرا از یک طرف و حضور دوباره شرکت های بین المللی اکان توسعه و بهره برداری صحیح از این منابع میسر گردد.

همه اینها در حالی است که به سبب دسترسی ایران به منابع عظیم خدادادی و محدودیت سایر مناطق جهان در حوزه ذخایر نفت و گاز، تمامی شرکت های بزرگ بین المللی مشتاق فعالیت در ایران هستند. این مهم در شرایط بدور از تحریم نه تنها می تواند حوزه نفت و گاز ایران را به بستری جهت رقابت گسترده شرکت های بین المللی تبدیل نماید بلکه قدرت چانه سازی ایران را بالا برده و بالطبع موجب کسب منافع بسیار مالی و فنآوری برای ایران خواهد شد. در پایان عرایضم، از خداوند متعال می خواهم که دستگاه دیپلماسی ایران بتواند با اقتدار در سایه رهنمودها، حمایت ها و منویات آن مقام عظمی در مسیر حل موضوع هسته ای ایران گام برداشته و با حرکت در راستای نرمش قهرمانانه با چرخشی قهرمانانه نه تنها حقوق صلح آمیز هسته ای ایران را حفظ نموده بلکه امکان رفع نگرانی ها و بهانه گیری های جامعه جهانی و به تبع تحریم های بین المللی در بخش نفت و گاز را میسر سازد. باشد که همه ما از برکات یک کشور اسلامی قدرتمند و مستقل بهره مند گردیم.
امید است با رهنمودهای آن مقام عظمی و ادامه و گسترش مذاکرات با گروه 5+1، امکان رفع کامل تحریم ها و دستیابی به فرصت های جدید میسر گردیده که ایم مهم یقیناً منجر به رشد و توسعه اقتصادی و اقتدار نظام مقدس اسلامی در منطقه خواهد گردید.

                            با تجدید ارادت و احترام
علی، عضو کوچکی از جامعه نفت