حضور محترم مقام معظم رهبری حضرت آیت اله العظمی آقای خامنه ای مدظله العالی
پیرو مکاتبات گذشته اینجانب به آن مقام عظمی در خصوص مشکلات و چالش های صنعت نفت و گاز کشور در طی ده سال گذشته، و تأکید بر نهایی سازی توافقات با جامعه جهانی به عنوان تنها راه حل برون رفت از بحران اقتصادی موجود و بازگشت به مسیر اعتلای کشور و نظام، لازم دانستم تا به عارضه یابی بخشی دیگر از چالش های مهم حوزه نفت و گاز کشور ناشی از فقدان دسترسی به سرمایه و فناوری های جدید مورنیاز این صنعت به علت تحریم های بین المللی، سوء مدیریت و فرصت سوزی های متعدد ناشی از نگرش های سیاسی بپردازم.
بر اساس آخرین آمار موجود، ایران با وجود 154 میدان هیدروکربنی و 297 مخزن نفتی و گازی در رتبه سوم دارنده منابع نفتی و دوم منابع گازی در جهان می باشد. علی رغم برخورداری از این منابع فراوان انرژی، به دلیل عدم امکان تأمین منابع مالی موردنیاز سرمایه گذاری، کمتر از نیمی از میادین هیدروکربنی فعال می باشد. متأسفانه این سطح فعالیت نیز به دلیل عدم بهره برداری موثر و بکارگیری تکنولوژی های قدیمی موجب کاهش ضریب بازیافت بسیاری از میادین نفتی به کمتر از 30 درصد گردیده است. این در حالی است که بسیاری از کشورها همچون نروژ علی رغم تمامی شرایط پیچیده کاری در آب های عمیق توانسته اند با بکارگیری تکنولوژی های نو این ضریب را به بیش از 50 درصد برسانند. متأسفانه در23 میدان هیدروکربنی مشترک ایران همچون آزادگان، یادآوران، فروزان، اسفندیار و میدان عظیم گازی پارس جنوبی نیز، کشورهای رقیب از ناکارآمدی و ضعف ما بیشترین منافع را برده بگونه ای که میزان متوسط برداشت سالیانه آنها در حدود 6 برابر ایران در منابع نفتی و 2 برابر در میادین گازی می باشد.
مطمئناً علت اصلی این مسئله را باید نه در قدرت رقبا بلکه در ضعف و بی کفایتی خودمان جستجو کنیم. در حالی که در سال 1974 پیشاپیش تمامی رقبای منطقه ای به تولید و صادرات بیش از 6 میلیون بشکه در روز می پرداختیم، امروز به دلیل پیروی از سیاست های غلط و عدم برداشت صحیح از اهمیت و جایگاه موضوعات، خودمان را در مسیری قرار دادیم که بازگشت به میزان تولید 4 میلیون بشکه در روز در سال 2006 برایمان هدفی طولانی مدت قلمداد می گردد. در واقع تصمیم گیری های غلط و صرفاً منشعب از سیاست های جناحی در دوره های گذشته در کنار تحریم های بین المللی به پاشنه آشیلی برای صنعت نفت و گاز کشور مبدل گردیده است. به عنوان نمونه، خط لوله گاز ایران- پاکستان- هند با هدف صادرات گاز ایران به این دو کشور با حمایت های همه جانبه دولت گذشته چه از منظر حمایت های مالی و تسهیل شرایط قراردادی همراه گردید. با عنایت به دیگر گزینه های صادرات گاز ایران و سابقه تجاری نامناسب کشور پاکستان در دیگر پروژه ها همچون انتقال برق و ریسک های ناشی از شرایط ضعیف امنیتی پاکستان در حفظ 780 کیلومتر خط لوله مورد نظر جهت احداث در آن کشور، پیش بینی نتایج موثر برای این پروژه دور از انتظار به نظر می رسید. همچنین تأکید بر اجرای طرح های ماندگار با مدت زمان غیرکارشناسی 35 ماه در میدان نفت و گاز پارس جنوبی که تنها منجر به کمبود مالی پروژه های در حال اجرای این میدان گردید، تنها دلالت بر بی کفایتی بخش از بدنه مدیریت کشور است که حاضرند منافع مملکت را فدای تفکرات سیاسی و یا حزبی خود نمایند.
جای تأسف است که علی رغم وجود منابع گازی عظیم در ایران، با وجود اعمال محدویت های مختلف بر میزان مصرف نیروگاه ها و صنایع عمده، موضوع کمبود گاز و افت فشار مشکل هر ساله زمستان برای شهروندان در مناطق مختلف کشورمی باشد. امروز شاهد آن هستیم، که عدم بهره مندی از تکنولوژی روز دنیا در تولید محصولات پتروشیمی، و استفاده غیراصولی و بیش از توان اکولوژیکی از سوخت های فسیلی تبعات جدی را در بخش سلامت و محیط زیست به ایجاد نموده است. این مسئله نه تنها سبب تخریب و اتلاف منابع با ارزش آب، خاک و پوشش گیاهی شده، بلکه موجب هدرروی منابع ارزشمند انرژی گردیده است. متأسفانه انتشار مواد آلاینده و آلودگی هوا ناشی از نشر غیر متعادل دی اکسید کربن، موجب تبعاتی نظیر اثرات گلخانه ای و باران های اسیدی گردیده که نتیجتاً آسیب های جبران ناپذیری را برای سلامت هموطنان و آلودگی محیط زیست به همراه داشته است.
با وجود همه این مشکلات، خوشبختانه امروز شاهد آن هستیم که با روی کار آمدن دولت جدید و بازگشت مجدد افراد پرسابقه و نامی به وزارت نفت، امیدی دوباره جهت بهبود شرایط و بازگشت مجموعه نفت به شرایط سابق خود برای بنده و همکارانم زنده شده است. در طی این مدت بسیاری از طرح های بدون اولویت از دستور کار خارج گردیده است. به عنوان نمونه در بخش میدان نفت و گاز پارس جنوبی، تمرکز مجدداً روی تکمیل پروژه های 15 و 16، 17 و 18 و 12 قرار گرفته و سایر پروژه ها تحت عنوان طرح های ماندگار در اولویت بعدی سرمایه گذاری قرار گرفته است. برای برخی از طرح ها نظیر خط لوله صلح ایران-پاکستان-هند شرایط قراردادی جدیدی تعریف گردیده که در صورت اجرای قرارداد، بدون ارائه هیچ تسهیلات اضافی به طرف مقابل تأمین کننده کامل منافع ایران می باشد. همچنین تعیین ضرب العجل برای CNPCI، پیمانکار چینی طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی، و تلاش در ایجاد بستر قراردادی لازم جهت انعقاد قراردادهای بلندمدت با پیمانکاران با صلاحیت اروپایی را می توان نشانه هایی بسیار مثبت در خصوص حل مشکل سوء مدیریت در مجموعه نفت دانست.
با عنایت به مسائل مطروحه، امروز صنعت نفت و گاز ایران تشنه سرمایه گذاری گسترده و ورود تکنولوژی روز در تمامی عرصه ها از بخش تولید تا مصرف می باشد. یقیناً احقاق این مسئله تنها در حضور همزمان مدیریت کارآمد و روابط موثر بین المللی میسر خواهد شد. به شکر خدا امروز شاهد حضور دوباره برخی از نخبگان در وزارت نفت می باشیم. با این وجود، در صورت عدم رفع تحریم ها و بهبود روابط با جامعه جهانی، نه تنها بهبود وضعیت این صنعت میسر نخواهد بود، بلکه ممکن است شاهد رویه دیگر از همکاری با افراد واسطه حقیقی و حقوقی در داخل و خارج از کشور نظیر بابک زنجانی و یا شرکت هایی نظیر مید اویل آسیا، سنگا تانکر، فرلاند و پی.سی.کی چین و نتیجتاً هدرروی منابع مالی و پول شویی های گسترده ناشی از آن خواهیم بود.
با تجدید ارادت و احترام